Stočni fond u Hercegovini iz godine u godinu opada, zavisno od opštine do opštine, a prema podacima Područne jedinice resornog ministarstva za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi za Hercegovinu od 1991. godine do danas je smanjen za čak 30 do 35%.

BORO MILIVOJEVIĆ, rukovodilac ove Područne jedinice, kaže da, prema njihovim procjenama, u Hercegovini ima oko 25.500 goveda svih kategorija, od čega u Trebinju, iako sa višestruko većim brojme stanovnika od ostalih opština, samo 2.155 goveda.
„Kod govedarstva imamo nekih poboljšanja, ali kod ovčarstva imamo najveći pad u stočarstvu, pa na području cijele regije ima samo oko 100.000, a u Trebinju svega oko 6.000 ovaca, dok je isto tako veliki pad broja koza kojih u cijeloj Hercegovini ima svega oko 8.000, a u samom Trebinju tek 1.000 i to zahvaljujući nekim domaćinstvima koja tek u posljednjih par godina osnivaju farme“, kaže Milivojević.
Dodaje da je samo pčelarstvo u pravoj ekspanziji, sa 48.000 košnica u Hercegovini, a od toga je polovina u samom Trebinju, gdje mahom ljudi koji žive u gradu osnivaju svoje pčelinjake po okolnim selima, oko kojih naravno rade, ali pčelarenje ne iziskuje svakodnevno prisustvo čovjeka kao u stočarstvu.
Kada je u pitanju živinarstvo, ono je razvijeno u Ljubinju sa velikim farmama, dok su samo tri veće farme kod svinjogojstva koje se uglavnom praktikuje po domaćinastvima, čak i prigradskim, ali sa svega jednom do tri svinje.

GAZDINSTVA HERCEGOVNE NEKAD I SAD
Popisom poljoprivrednih dobara, u Hercegovini je krajem spetembra bilo ukupno upisano oko 2.500 gazdinastava, od čega je 1.600 nekomercijalnih i oko 900 komercijalnih. Od ovoga broja je u Trebinju 225 nekomercijalnih i 80 komercijalnih, što je u poređenju sa prijeratnim periodom, iako tada nije bilo komercijalnih i nekomercijalnih kvalifikacija, mnogo manje…

SELU NEDOSTAJE GLAVNI RESURS –ČOVJEK
Nije potrebno biti mnogo mudar da se zaključi da su glavni problemi kod stočarstva pustjela sela. I u ovoj Područnoj jedinici resornog ministarstva, ali i u trebinjskom opštinskom Resoru stočarstva ističu da je glavni problem rapidnog smanjenja stočnog fonda Hercegovine, u stvari, nedostatak glavnog resursa –čovjeka.
Kažu da ostalih resursa, poput pašnjaka, adekvatnog obezbjeđenja staja ili tržišta ima na pretek, ali nema seoskog stanovništva koje je industrijalizacijom napuštalo sela, pa je na selima ostalo samo staro stanovništvo.

Boro Milivojević

„Selo je dosta opustjelo i u proteklim ratnim zbivanjima, ali je i ostarjelo, pa se u staračkim domaćinstvima drži stoke onoliko koliko to ljudi mogu shodno svojim godinama, gdje se svake godine suočavamo sa činjenocim da ljudi rasprodaju stada, jer su njihova djeca otišla u gradove ili druge zemlje i ne misle se vraćati“, kaže Milivojević.
On, međutim ističe da u posljednje vrijeme ima sve više i pozitivnih primjera, gdje se, zahvaljujući podsticajima koji su sve ozbiljniji, jedan dio mladih ljudi koji u gradovima ostaju bez posla vraća na imanja i zasnivaju farme, naročito u predjelima takozvane Visoke Hercegovine, u sjevernijim krajevima, gdje dolazi do ukrupnjavanja farmi.
„Mi i sada imamo jedan projekat, prema kome bi trebalo da se uveze oko 170 junica, za šta imamo već 70 zahtjeva preko IFAD projekta, a imamo i projekte samih opština koje na različite načine subvencioniraju poljoprivredu“, navodi dalje Milivojević.
Kaže da je u posljednje vrijeme stočarstvo pokrenula dobro i bilećka mljekara „Pađeni“ koja sada daje siguran otkup i isplate na vrijeme, ali i premije za mlijeko.
Kod uzgoja koza i ovaca je, međutim, malo manji pomak, možda baš iz razloga nedodataka ljudskog resursa, jer je kod ove sitne stoke, naročito koza, u Hercegovini poželjnije da one ispašu traže po brdima, nego stajski uzgoj, a danas malo ko hoće u čobane.
„Farmersko govedarstvo, koje je ipak koliko toliko pokrenuto, nažalost, ne prati ovčarstvo i kozarstvo, gdje gubi i priroda, naročito kada su u pitanju koze, koje su, hraneći se šibljem i šikarom, omogućavale da se razvija prava šima i ljekovto bilje koje raste ispod šikare, zbog čega je potrebno domaću pasminu balkanskih koza samo oplemeniti, a ne baviti se njihovim stajskim uzgojem“, objašnjava dalje Milivojević.
Kaže da su, s tim u vezi, ljudi u Hercegovini bili malo zainteresovani za nedavni turski projekat stajskog uzgoja koza, što je mnogo bolje raditi u Bijeljini, gdje je spremljena silaža, kukuruz, žito.

PODSTICAJI POKRENULI GOVEDARSTVO
Milivojević pojašnjava da se provode i u toku je niz projekata resornog ministarstva, gdje poljoprivrednici, između ostalog, ostvaruju premije, po 300 maraka po govečetu ili po 10 maraka po ovci, a uskoro slijedi i pomenuti uvoz oko 170 junica.
Takođe se, kako sazanjemo u lokalnoj upravi u Trebinju, stočarstvo širi i na način što su prije oko dvije godine iz budžeta kupili 40 rasnih muznih krava, od kojih su domaćinstva koja su ih dobila prvo tele trebali davati narednom domaćinstvu koje je na listi aplikacija.
„Mi se trudimo pomoći ljudima i na način da snosimo troškove kod onih domaćinstava gdje nastaju određene štete u poljoprivredi, ali se i preko međunarodnih organizacija trudimo obezbijediti poljoprivrednicima mašine i za obradu zemljišta, te u stočarstvu za lakši uzgoj stoke“, kaže gradonačelnik Trebinja Slavko Vučurević.
On dodaje da lokalna zajednica snosi troškove i za sva pumpna postrojenja koja natapaju obradivu zemlju, te poljoprivrednike uključuju i u edukatvina predavanja, na kojima nauče nešto novo o modernom stočarstvu, ali se i informišu o načinima dodjela eventualnih donacija, o čemu račun vodi Odjeljenje za privredu i društvene djelatnosti.
„Mi u idućoj godini očekujemo jedan veliki pomak u afirmaciji poljoprivrede i stočarstva, te plasteničke proizvodnje, ali i proizvodnje organske hrane, u čemu svakako računamo na povećanje stočnog fonda o kome prethodna vlast, prema svim pokazateljima, nije nimalo vodila računa“, kaže Vučurević.
Budući da stočari kao subvencije dobijaju i premije na mlijeko, od 10 do 30 feninga, oni koji mlijeko ne daju na otkup (što radi uglavnom mljekara Pađeni i to 6.000 litara mjesečno u Trebinju), oni dobijaju subvencije od države godišnje po 300 maraka po jednom grlu, uz uslov da u gazdinstvu imaju pet grla, što je u našem gradu u protekloj godini ostvarilo 31 poljoprivredno gazdinstvo, a Ministarstvo je po tome osnovu ljudima uplatilo oko 92.000 maraka.
Kada se ovi podaci porede sa protekle dvije godine – pokazatelji govore da se sve više ljudi uključuje u ovaj sistem subvencije, takozvani „krava-tele“, ali je sve više i zahtjeva za premiranje junica kojih je u prošloj godini bilo 480 u Hercegovini, a u Trebinju 54 u 21 gazdinstvu koje je ostvarilo te premije.
Za ovu godinu se planira i formiranje repro centara, kako bi kvalitet tih junica bio dosta bolji, gdje će se voditi više računa o njihovim genetskim predispozicijama.
Milivojević navodi da se i ovčarstvo premira sa 10 maraka po grlu, uz uslov da gazdinstvo ima minimalno 100 ovaca, ali je to dosta velika stepenica za Hercegovinu, pa će se ona naredne godine smanjiti na stado i do 30 ili 50 grla.
V.D./Glas Trebinja